ΛΕΟΝΤΙΟΣ ΚΑΙ ΛΕΝΑ
του Γκέοργκ Μπύχνερ
Το ρομαντικό βλέμμα της μοίρας
κριτική : Ελίνα Νταραγκλίτσα
περιοδικό ΦΟΥΑΓΙΕ
Karl Georg Buchner
Το έργο Leonce und Lena (1836) καθώς και τα Dantons Tod(Ο θάνατος του Δαντών,1836) και Woyzeck(1836-1837),αποτελούν τη θεατρική κληρονομιά που αφησε πίσω του ο Karl Georg Buchner συνεισφέροντας με απείθαρχο και προκλητικό τρόπο ,στην αναμόρφωση του θεάτρου του 19ου αιώνα.
Στα χρόνια του ρομαντισμού ,ο Μπύχνερ αποφάσισε να διηθήσει ενα κείμενο στην χοάνη του νατουραλισμού και του εξπρεσιονισμού και να του δώσει μιά σκληρή ,αλλά συνάμα τρυφερή και αληθινή όψη,αγγίζοντας την ειρωνεία,το γκροτέσκο,και το κωμικό.
Το Leonce und Lena διαφέρει από την υπόλοιπη παραγωγή του ,διότι δεν πραγματεύεται με σαφήνεια τα γνωστά ,πολιτικά ζητήματα -τα οποία εδώ υποβόσκουν -,αλλά επεξεργάζεται τόν ερωτα και μέσω αυτού,τα κοινωνικά ηθη ,την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης και τών "αλογων" μηχανισμών της.
Ανάμεσα στην λογική και την οκνηρία κτίζει τα κάστρα της η μοίρα
Ο Ρομαντισμός από τόν οποίο ο συγγραφέας δέν κατάφερε να ξεφύγει,άλλοτε εκχυλίζει στα παραμυθιακά στοιχεία και άλλοτε στην στοχαστική μελαγχολία.Από το έργο δεν απουσιάζει η φάρσα και τα "κλασικά" της μπερδέματα ,οι παρεξηγήσεις ή οι αναγνωρίσεις ταυτότητας ,ενώ η μηχανική ζωντάνια των ψευδών μαριονετών ο σαρκασμός ,η ωμότητα και ο εκρηκτικός συνειδησιακός ελεγχος ερχονται να εκσυγχρονίσουν την παράδοση.
Η ομάδα της Μαυρης Σφαιρας ανέβασε ,στο ομώνυμο θέατρο,το συγκεκριμένο κείμενο,φέροντας επιτυχώς είς πέρας την δεύτερη προσπάθειά της.Ο νεανικός παλμός και ο ζήλος των συντελεστών συνταίριαξε με το ανάλογο σφρίγος του κειμένου και τα γλωσσικά παιχνίδια που μόνο ζωντάνια και φρεσκάδα μπορούσαν να δώσουν.
Ο πρίγκηπας Λεόντιος που ενσάρκωσε ο Βασίλης Αφεντούλης είχε την επίγνωση της ελαφρότητας των σοφισμάτων του ,παραπαίοντας μεταξύ λογικής σκέψης και οκνηρίας.Ο ηρωας ,ζαλισμένος από την κενότητα των γύρων του και από την άδεια του ζωή ,στρέφεται στόν εαυτό του εγκαταλείπει και εγκαταλείπεται στό ουδέτερο της ύπαρξης ,στό βυθό της μοναξιάς του ,αρνείται να βιώσει εμπειρίες παρόμοιας ματαιότητας με εκείνες του πατέρα του και συνδιαλέγεται με το εγώ του μέχρι και την στιγμή που συναντά την Λένα.Οι δύο νέοι ,μολονότι έκαναν το πάν για να αποφύγουν την συνέρευσή τους ,φυλακίστηκαν στο προφανώς ευτυχές ,φρούριο της μοίρας.
Ο Αφεντούλης σμίλεψε κομμάτι-κομμάτι το κάθε χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του πρίγκηπα με ανάλογη ρομαντική σοφία ,επαιξε ανεμπόδιστα με τούς πυκνούς στοχαστικούς συνειρμούς του και τόνισε τόν ακροβατικό του συναίσθηματικό ,άλλοτε βασιζόμενος και άλλοτε παρασυρόμενος από τη φρενιτιώδη φιλοσοφία του αεικίνητου συμβουλατορά του Βαλέριου.
Ο Βαλέριος που υποστηρίχτηκε με συγκλονιστικό σθένος από τον Απόστολο Μεσσανάκη είναι ο ηρωας που ανέλαβε να σμίξει τούς δύο ερωτευμένους και να επισπεύσει την τελική αναγνώριση .Ο Μεσσανάκης επωμίστηκε όλο το βάρος των κωμικών και των παράφορα γήινων στοιχείων του πιστού υπηρέτη ,που φέρει στίγματα από τόν Αρλεκίνο της commedia dell' arte και τόν τρελό του αναγεννησιακού και σαιξπηρικού θεάτρου ,επλασε μιά καρικατούρα με αστείες και θλιμμένες γκριμάτσες ,ενώ η πλαστικότητα του σώματος του τόν βοήθησε να φωτίσει την πηγαία του ερμηνεία.
Η διανοητική επιφάνεια του αρχοντα του βασιλείου Ποπό αποδόθηκε με την αρμόζουσα ακρίβεια και διχασμένη γελιοότητα από τόν Στέφανο Μασούρα που κατάφερε να σταθεί στό υψος του Πέτρου και να τόν χλευάσει.
Η Λένα διατήρησε στο πρόσωπο της Καρολίνας Μωρέτη τίς αιθέριες πινελιές της αθώας και επιθυμητής πριγκίπισσας ,με τόν φόβο του αγνωστου και την συγκινητικά ακλόνητη παρρησία .Την πριγκίπισσα συνόδευε η Ευη Σιδέρη στό ρόλο της γκουβερνάντας -αντιβασίλισσας με υπεροψία και παραινέσεις.
Οι χαρακτήρες του παιδαγωγού και του πρωθυπουργού υποστηρίχτηκαν με επάρκεια από τόν Γιώργο Μάρδα ,καθώς και εκείνος του μέλους του συμβουλίου του κράτους από την Βένια Αμπούρογλου.
Ο ερωτισμός ,η φιληδονία και η σαγήνη της Ροζέτας ,της πρώην αγαπημένης του πρίγκηπα ,πήρε σάρκα και οστά στό πρόσωπο και στόν χορό της Σοφίας Φραγκούλη.
Το πολύμορφο υφολογικά αυτό κείμενο εδωσε την ευκαιρία στην σκηνοθέτιδα Τότα Σακελλαρίου να αναμείξει τα συμβολικά και τα ρεαλιστικά χρώματα ,να δουλέψει αφαιρετικά τόν πίνακα με τίς εξαίσιες φιγούρες,όσον αφορά στόν χώροκαι στόν χρόνο ,και να επιλέξει μιά σκοτεινά λιτή σκηνογραφία ,δεδομένου ότι οι ζωγραφικές και αληθινές μάσκες των προσώπων -που φτιάχτηκαν από τούς ηθοποιούς-οι απέριττα ευφάνταστες και μαζί σύγχρονες ενδυμασίες και ο επικεντρωμένος φωτισμός συμπλήρωναν τίς τυχόν υλικές απουσίες.
Οι ερμηνείες που υπήρξαν στίς περισσότερες περιπτώσεις άριστες,και ο λόγος του πρωτότυπου κειμένου δεν βοηθήθηκαν από την μετάφραση,για το εν μέρει συγκεχυμένο αποτέλεσμα της οποίας ,μάλλον ευθύνεται η πολυάριθμη συμβολή των δημιουργών.
Η παράσταση εκλεισε με εναν θεαματικό χορευτικό βηματισμό που θύμιζε αληθινά ανδρείκελα ,καθώς οι ηθοποιοί με την αρτια καθοδήγηση της χορογράφου Ειρήνης Κυρμιζάκη αφομοίωσαν τον διακοπτόμενο ρυθμό των ανθρωπίνων ομοιωμάτων ,ακολουθώντας τα μουσικά αποσπάσματα ,τα απόλυτα εναρμονιζόμενα με την κάθε σκηνική εκφραση και τα επιλεγμένα από την σκηνοθέτιδα.
Μιά τελευταία σημείωση θα πρέπει να γίνει για το πρόγραμμα της παράστασης ,που περιέχει κείμενα με λογοτεχνική γραφή και πλούσιο ενημερωτικό υλικό,ενώ λείπουν οι παρείσακτες διαφημίσεις.Η επιμέλεια αυτού είναι του Γιώργου Μάρδα.
Η αξιόλογη αυτή θεατρική προσπάθεια αποδεικνύει ότι καλό θέατρο μπορεί να πραγματοποιηθεί ακόμα και με χαμηλά κόστη,αρκεί να υπάρχει σεβασμός απέναντι στην τέχνη και το κοινό ,ο επαγγελματισμός και η καλή αισθητική.
περιοδικό Φουαγιέ
Ενα περιοδικό για το θέατρο
τεύχος 6/Ιουνιος 2006
